In opvolging van de jaarlijkse Facts & Figures publiceren we nu de Data & Duiding, een onderzoeksrapportage die verder gaat dan het weergeven van de stand van zaken op de arbeidsmarkt. In de Data & Duiding signaleren we trends en ontwikkelingen, analyseren deze en geven er duiding aan. De publicatie is bedoeld om datagedreven werken in zorg en welzijn te ondersteunen. De Data & Duiding is online te lezen en ook beschikbaar als te printen download.
Conclusie
Het aantal werknemers in de noordelijke zorg- en welzijnssector blijft toenemen. Deze groei wordt veroorzaakt door zowel een hogere instroom als een afnemende uitstroom van personeel. Dit is positief nieuws voor de sector. Toch is deze toename niet gelijk verdeeld over de sectoren: sociaal werk, kinderopvang en huisartsenzorg laten een sterke groei zien, terwijl de VVT en, meer recent, de jeugdzorg stagneren of zelfs krimpen. Dit is zorgwekkend in een arbeidsmarkt die alsmaar krapper wordt.
De sector kent een opvallende demografische dynamiek: zowel verjonging als veroudering van het personeelsbestand. Het aantal werknemers jonger dan 25 jaar is met 60% gestegen, terwijl ook het aandeel 55-plussers toeneemt. De middengroep blijft achter, wat gevolgen kan hebben voor de verhoudingen op de werkvloer.
Hoewel de instroom nog steeds toeneemt, is de toekomstige aanwas onzeker. Net als in alle andere sectoren daalt het aantal studenten in zorg- en welzijnsopleidingen, vooral in het mbo en hbo. De afname is het sterkst bij opleidingen tot verzorgende-IG en verpleegkundige, terwijl juist in deze functies al tekorten bestaan en nog grotere tekorten worden verwacht. De opkomst van microcredentials en andere vormen van modulaire scholing biedt kansen om zij-instromers en herintreders sneller inzetbaar te maken, maar het eect hiervan is nog niet meetbaar.
De uitstroom uit de sector blijft relatief laag. Ondanks een hoge werkdruk en ziekteverzuim is driekwart van de medewerkers dan ook (zeer) tevreden met het werk. En gaat er dus ook veel goed in de sector. Toch blijft het belangrijk om te investeren in werkplezier en ontwikkelmogelijkheden.
Innovatie speelt hierin een belangrijke rol, maar het leerklimaat voor innovatie lijkt nog lang niet overal op orde. Vooral het gebrek aan ervaren ruimte om te leren blijkt problematisch, wat mogelijk samenhangt met de eerdergenoemde werkdruk, die op zijn beurt in relatie staat met de reeds aanwezige personeelstekorten. Hoe deze impasse te doorbreken is één van de grote uitdagingen van de zorg- en welzijnssector in de komende jaren.
Informele zorg is een waardevolle aanvulling op professionele zorg. Door formele en informele zorg goed te verbinden, ontstaat continuïteit en kwaliteit in ondersteuning. Deze samenwerking is echter nog volop in ontwikkeling. Structurele inbedding in beleid, scholing en cultuur is nodig om de omslag te maken van “zorgen voor” naar “zorgen met elkaar”.